یا تاریخ دروغ می گوید یا شمس یا مولانا(قسمت اول)

سخنی با دوستان
شاید دلیل اصلی نگارش این مقاله، پست تحریک آمیز دوست خوشفکرم هم صحبت خاک بود و نقلی که از کتاب کیمیا خاتون سعیده قدس آورد، و اینچنین ما را بر آشفت و چه خوب یادمان انداخت که هیچ نمیدانیم و آنچه را که خوانده ایم نیز نیک نمیدانیم مثل بسیاری از کتابها که تنها می خوانیم و میگذریم و به کنه ماجرا پی نمی بریم.
این مقاله آسان بدست نیامده انصاف است که اگر دوستی خواست منت بر سر ما گذاشته و آنرا در جایی نقل کند حداقل نام وبلاگ را ذکر کند(لینک مستقیم هم نحواستیم!) قدر این مقاله برایم مثل مطالب قبلی نیست که بعضی با یک کپی پیست مطلب را به وبلاگ خود انتقال دادند و خواننده هایشان را هم به نظر دادن ترغیب(که گویی چه زحمتی برای نگارشش کشیده اند!) و ما هم ککمان نگزید که قضیه چندان قدری و اهمیتی نداشت اما اینبار… بگذریم.
به علت اینکه مطلب کمی طولانی است و خواندن آن خارج از حوصله عموم وبلاگ خوانها آنرا در دو قسمت بر روی وبلاگ قرار می دهم.
.
قصه چیست؟
قصه اینبار قصه مولانا شده است و شمس تبریز.. هیچ چیز را بیشتر از اسطوره شکنی دوست ندارم و اینکه نشان بدهیم اسطوره ها هم زمینی هستند و چه محبتی بزرگتر از این به اسطوره ها که آنها را از آسمان به زمین بکشانیم. تا بتوانیم لمسشان کنیم. اما باید هوشیار باشیم که اسطوره هایمان را به ناراستی نیالاییم که اگر چنین شود بازخوردش اجازه نیک زیستن بر روی زمین را از ما خواهد گرفت..
قضیه عشق شمس به کیمیا را در کتاب استاد زرین کوب و اسلامی ندوشن و فروزانفر و… دیده ایم و البته در کتب تحقیقی مولانا شناسان شرق و غرب و اینک داستان کیمیا خاتون سعیده قدس! و چه جالب که هرکدام به نحوی قصه را روایت می کنند. و چه حساس است که پس و پیش شدن کلمات می تواند قداست اسطوره ای چون شمس و مولانا را خدشه دار کند.
نمی خواهم حساسیتی روی نقل سعیده قدس نشان دهم که اگر دقیق نگاه کنیم فقط نحوه ی روایتش فرق می کند و البته ایرادی هم بر او وارد نیست چرا که او کتابش را در زمره ی رمان معرفی کرده است نه کتاب تاریخ. تورقی کوتاه که در کتاب ایشان می کنم، فقط این نکته برایم خودنمایی می کند که چرا سعیده قدس بر سر این مسئله دست گذاشته و البته بال و پری که به ماجرا داده است، جوابم این است که شاید او ذهن خواننده ایرانی را خوب می شناسد و سلیقه اش را هم می داند که چه رمانهایی را بیشتر می پسندند.(به این میگویند نویسنده باهوش) طوری روایت می کند که با خود می گویی عجبا انگار این قصه را تا بحال نشنیده ام، عجب قدرت کلامی دارد این دختر! البته که قوت ادبی متنش هرگز به اندازه ی قدرت ذهنش نیست اما واقعا به او دست مریزاد میگویم که توانست ذهن مرا اینچنین آشفته سازد. رجوع میکنم به پله پله تا ملاقات خدای زرین کوب تا ماجرا را دوباره مرور کنم.. حالا می شود فهمید که زرین کوب چرا زرین کوب شد، باید استاد را تحسین کرد چه استادانه نقل کرده به طوری که دل کسی را هم نشکسته است طوری بیان می کند که نه قداست شمس خدشه دار شود نه آنچه را که دیده به دروغ نیاورد و نه به ماجرا بال و پر داده تا به شهرت برسد که استاد نه نیاز به شهرت دارد نه تشنه آن است! هر چه هست روایت زرین کوب شجاعانه است اما نه به اندازه نقل سعیده قدس و حتی شاید نه به اندازه استاد اسلامی ندوشن؛ و شاید دلیلش آنست که از زرین کوب انتظار بیشتری دارند. و همه او را نگاه میکنند. و او شده است رفرنس مولانا شناسی ایران.
آنچنان که پیداست سعیده قدس بی میل نبود که پای مولوی را هم به میان بکشد تا رمان جنایی پلیسی عاشقانه اش را جذاب تر کند هر چند که ایشان خیلی زیرکانه درباره ی کتابش گفته است «اين اثر مطلقا يک اثر تحقيقي نيست و نمي¬تواند يک مرجع تاريخي باشد.» چه ماهرانه خود را از دست نقادان رهانیده است. دیگر سعیده قدس را رها میکنم و بدون هیچ پیش داوری قضیه را بررسی میکنم اگر شما هم مثل من کنجکاو شده اید مرا همراهی کند.
باید خوب گوش کرد و دید. شوخی، شوخی کوچکی نیست! اگر دقت نکنی تیشه به ریشه بر میخورد لازم است که هوشیار باشی.اول باید دید قصه حقیقت دارد یا خیر؟ انگار همه مشکلات در تشخیص همین یک کلمه است..
اینکه به راحتی بگویم دورغ است یا حقیقت که نمی شود، باید بحث را گسترده تر کرد آیا اصلا میتوان به تاریخ اعتماد کرد؟ پاسخ چیست؟ بله.. اما گر نیک بنگری میبینی تاریخ هم با ما شوخی های بسیار در سر دارد! پس این «بله» گفتن هم نمی تواند ساده باشد دقیقا مانند «خیر» گفتن. آنسوی قضیه را نگاهی می اندازم، اگر تاریخ را دروغزن بخوانم یعنی اینکه بخواهم اینجا «فرود»(و یا به تعبیر اسلامی ندوشن «افول») شمس را قبول نکنم ناچارم گواهی تاریخ برای «فراز» شمس را هم رد کنم. میبینی تاریخ چقدر زیرک است!
اما شاید «خط سومی» هم باشد، و آن اینکه شمس را با فراز و فرودش به رسمیت بشناسم. انگاره میکنی راه خوبی پیدا شده برای فرار از مهلکه! با خود و برای توجیه خود میگویم شمس هم آدمی معمولی بوده و باید «فراز» و «فرود» داشته باشد مثال همه آدمها(با عقل و منطق هم سازگار است) من هم آنرا می پذیرم تا به تاریخ دروغ نبسته باشم. احساس سبکی میکنم چون اتهام دروغگویی را از تاریخ برداشتم! چون میترسیدم قدرتش کلامم را و فکرم را و عقیده ام راه له کند. باشد همه اینها را می گذارم به حساب معمولی بودن شمس! و حرف زرین کوب را باور میکنم که شمس عاشق کیمیا بوده است و به روایات کمتر معتبر دیگر هم اعتماد میکنم و قبول میکنم کیمیا خاتون هم عاشق شمس بوده است(سندی در دست نیست اما اینکه دختری زیبارو و عفیف(به روایت افلاکی) از خاندان مولوی در آن زمان تا سن 25 سالگی ازدواج نکرده بوده برخی مورخین را به گمانه زنی واداشته است که در انتظار شمس بوده است-با منطق هم سازگار است-). به قول زرین کوب الفبای عشق زمینی را کیمیا به شمس یاد داده است و راه رسم زندگی لطیف زمینی را به او آموخت همه اینها را میپذریم چه اشکالی دارد که دختر 25 ساله و پیرمرد 60 ساله عاشق یکدیگر شوند که قصه عشق فراتر از این حرف ها است و به قول استاد زرین کوب «باید دید که عشق چه ها کرده و چه ها می کند» و این را هم می پذیرم که با توجه به تفاوت سن بین آنها اختلاف پدید آید همه اینها را قبول می کنم.
تا جایی که تاریخ خبر از رفتار مالیخولیایی شمس میدهد! اینجا دیگر انسانیت شمس دارد برایم خدشه دار می شود.
آنجا که دخترک بیچاره را از روی سوءظن «تهدید» میکند که حق خروج از خانه را ندارد و هنگامی که یکبار بدون اجازه از خانه خارح می شود او را تنبیه هم میکند و نسبت به او پرخاش میکند به حدی که کیمیا همسایگان را به کمک می طلبد و بعد از این ماجرا و پرخاش بر سر کیمیا، دخترک بعد از سه روز درد گردن میمیرد(نکند شمس او را کتک زده؟ خوب است ترس تاریخ اینجا اجازه اظهار نظر به اونداده است!). از یک طرف هرچقدر که نگاه میکنم نمیتوانم بپذیرم که شمس 60 ساله همسرش را به قدری آزار و شکنجه روحی و جسمی داده تا حدی که دخترک بیچاره بعد از ازدواج با شمس بیش از یک سال دوام نمی آورد و دق مرگ می شود. و چه بدتر برای توجیه عمل شمس گفته شود که کارش از دوست داشتن بوده است(یعنی همان بیماری سادیسم خودمان؟) و چه بدتر از آن که گفته شود روح خدا را در او دیده است و این بلا را سر دخترک آورده!
یعنی اینها را هم بگذارم به حساب معمولی بودن شمس؟ با سری افکنده می پذیرم و تاریخ خواندنم را دنبال میکنم! من که قدرت در افتادن با تاریخ را ندارم. قبول! اینها را هم با جمله ی اینکه شمس «معمولی» است و «زمینی» توجیه میکنم اما به شرطی که تاریخ بگذارد «شمس» تا انتها «زمینی» بماند.. همگان میدانیم که دیری نمی پاید که تاریخ تغییر موضع می دهد…(ادامه دارد)

قسمت دوم را بخوانید